Tumbaad:राही अनील बर्वेंचा तुंबाड re-release होतोय

तुंबाड Re-release :हस्तर चा थरार पुन्हा एकदा पडद्यावर 

TUMBAAD Re-release 

6 वर्षांनंतर 13 September 2024 ला तुंबाड पुन्हा Re-release होतोय. तुंबाड मोठ्या पडद्यावर पहाणे एक विलक्षण अनुभव आहे .नसेल पाहिला तर जरूर पहा.

हाॅरर किंवा थ्रिलर  चित्रपट म्हणजे C Grade चित्रपट असं समीकरण Hollywood मधे एके काळी रूढ होतं पण एका जेष्ठ व नामांकित समिक्षकाने Alfred Hitchcock यांच्या एका थरारपटाचे कलात्मक रसग्रहण लिहिले आणि तेंव्हापासून Hitchcock आणि एकूणच भयपट व थरारपटांना कलात्मक दर्जा मिळाला. भारतात मात्र अजूनही परिस्थिती बदलली नाही. 

तुंबाड सारख्या अंतरराष्ट्रीय पातळीच्या थरारपटाने इथे म्हणावं तसा व्यवसाय ही  केला नाही आणि त्याला Oscar साठी भारताकडून पाठवले ही गेले नाही ही परिस्थिती सोचनीय आहे. 

 

काय आहे तुंबाड (2018) चे कथानक:

'तुंबाड' ही कथा 1920 ते 1940 च्या काळात अर्थात भारत पारतंत्र्यात असताना ब्रिटिश काळात घडते. महाराष्ट्रातील तुंबाड या गावात विनायक राव, हा एक लोभी आणि महत्त्वाकांक्षी व्यक्ती असतो. विनायकने आपल्या घराण्यात पूर्वापार सांगितलेली एका गुप्त खजिन्याची गोष्ट ऐकलेली असते व या खजीन्याला प्राप्त करण्याची योजना तो आखतो. हा तथाकथित खजिना तुंबाड गावच्या सावकाराच्या अतीशय जुनाट अशा वाड्याच्या तळघरात असतो. हा खजीना प्राप्त करण्यासाठी मुख्य अडसर असतो तो म्हणजे 'हस्तर'. हस्तर हा वाड्याच्या  गूढ अंधार्या विहीर सदृश तळघरात रहाणारा एक जुना शापित व भयानक देव आहे.  'हस्तर' या खजिन्यावर पाळत ठेवून असतो. हस्तर ला चकवून खजीना लुटण्याची योजना विनायक आखतो जी काही प्रमाणात यशस्वी होते पण पुढे विनायकचा लोभ वाढतो व या लोभापायी विनायकचा घात होतो.

 . या सिनेमाची कथा मानवी लोभ, पुराणकथा, आणि दैवी न्याय या संकल्पनांभोवती फिरते. शेवटी विनायकचा मुलगा देखील त्याच लोभाच्या चक्रात अडकतो व लोभाचा हा विनाशकारी वारसा पुढे चालू रहातो असे या सिनेमात शेवटी दाखवले गेले आहे.

दिग्दर्शक राही अनील बर्वे यांची ओळख

राही अनील बर्वे हे ७० च्या दशकातील प्रसिद्ध साहित्यिक व पत्रकार श्री अनील बर्वे यांचे पुत्र. Thank you Mr Glad व हमीदा बाईची कोठी या त्यांच्या प्रसिद्ध कादंबर्या ज्यावर चित्रपट व नाटके सुद्धा बनवली गेली.

थरारक कथानक मांडण्याचं वडिलांचं कसब राही यांच्यात ही उतरलय.  राही यांची बहीण फुलवा खामकर ही प्रसिद्ध नृत्य दिग्दर्शिका आहे. 

विषयाचा ध्यास घेवून त्यावर वर्षानूवर्षे काम करणे ही राही यांच्या कामाची पद्धत आहे. याच ध्यासाने त्यांनी तुंबाड हा चित्रपट बनवला व आज तुंबाड त्यांची ओळख झाला आहे.

कथाबीज व लेखन प्रवास 

१९९३ साली जंगलातल्या ट्रेक मधे रात्री मित्राने एक भयकथा राही यांना ऐकवली. या कथेतूनच त्यांना तुंबाड चे कथा बीज मिळाले. 

१९९८ सालापर्यंत तुंबाडचा पहिला ड्राफ्ट लिहून तयार झाला. राही चांगले चित्रकार ही आहेत त्यामुळे त्यांनी तुंबाडचा तपशीलवार story board ही बनवला. दादर शिवाजी पार्क च्या एका कॅफे मधे बसून ते हे काम करीत अशी आठवन राही सांगतात.  खरंतर तुंबाड तीन भागांत लिहायचा( Trilogy )अशी राही यांची योजना होती पण आता राही यांनी sequel नं करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

तुंबाड हे नाव

या चित्रपटाचे नाव सुरूवातीला  राही यांनी 'पहाड पांगीरा' असे ठेवले होते पण त्यांच्या मैत्रिणी ला हे नाव काही पसंत पडले नाही. 'एवढे लांबलचक नाव असेल तर मी काही हा चित्रपट पहाणार नाही' असे तिने स्पष्ट सांगितले. राही यांचे आजोबा हे प्रसिद्ध साहित्यिक श्री ना पेंडसे यांचे जवळचे मित्र होते. श्री ना यांच्या 'तुंबाड चे खोत' या कादंबरीवरूनच राही यांना तुंबाड हे नाव सुचले पण सुरूवातीला हे नाव त्यांनी working title म्हणून विचारात घेतले होते पण पुढे हेच नाव चित्रपटासाठी कायम करण्यात आले.

Shooting 3 years | २०१२ ते २०१५

तुंबाडने शूटिंग च्या निमित्ताने तीन पावसाळे बघितले आहेत. पूर्ण सिनेमात हे पावसाळी वातावरण इतके प्रभावी पणे चित्रित झाले आहे की सिनेमा पाहून थिएटर मधून बाहेर पडताना आपले ‌कपडे ही ओले आहेत की काय असे वाटून जाते. या परीणामासाठी चित्रिकरणा दरम्यान तुंबाडच्या टीम ने प्रचंड‌ मेहनत घेतलीय. आकाशात‌ ढग दाटू लागले तरच‌ शाॅट घेतला जाई अन्यथा दिवसेंदिवस ढगांची वाट बघितली जायी‌. अखेर हे शूट तीन पावसाळे पाहून संपुष्टात आले. 

कला विभागाचे उल्लेखनीय काम

चित्रपटातील डोंगरावरील झोपडी व हस्तर या देवतेचे भूमिगत गर्भगृह या दोन महत्वपूर्ण लोकेशन साठी कला विभागाने विशेष मेहनत घेतल्याचे दिसून येते.  डोंगरावरील झोपडीत भिंतींवर दिसणारे शेवाळे महाबळेश्वर येथून आणून भिंतींवर चिकटवले गेले आहे. ही झोपडी बनवण्यासाठी ३ महिन्यांचा कालावधी लागला कारण लोकेशन ची ती जागा दुर्गम अशी होती. गर्भगृहाच्या भिंती मांसल वाटाव्यात म्हणून सिलिकॉन चार वापर करण्यात आला आहे. जुन्या वाड्याचं शूट सासवड येथील जुन्या वाड्यात झाले आहे. या वाड्याच्या दिग्दर्शक राही एवढे प्रेमात आहेत की "माझ्याकडे पैसे असते तर मी हा वाडा खरेदी केला असता " असं ते म्हणतात.

मराठी कथा हिंदीमधे का?

मराठी कथा हिंदीमधे का? असा प्रश्न राही यांना अनेकदा विचारला जातो. यावर ' व्यावहारिक दृष्ट्या एवढ्या मोठ्या बजेट चा सिनेमा मराठीत बनवणे योग्य नव्हते 'असं उत्तर दिग्दर्शक राही देतात.  असे असले तरी राही सिनेमाची मूळ संहिता मराठी मधेच लिहितात हे विशेष. राही यांच्या येणार्या फिल्म अश्वलिंग,म्हैसोबा व रक्त ब्रम्हांड या आहेत. रक्त ब्रम्हांड G A कुलकर्णी यांच्या विदुषक या कथेवर आधारित आहे. राही यांना साहित्यावर फिल्म बनवायला आवडते कारण साहित्यिक कथे मधे मुळातच एक आत्मबीज असते असे ते मानतात.

Idea to release 25 वर्षे 

1993 Idea 

1998 First draft 

2012 शूट सुरू 

2015 शूट पूर्ण 

2018 Post Production पूर्ण व रिलीज 

सोहम ची कास्टिंग

खरं तर विनायक चा रोल आधी नवाजुद्दीन सिद्दिकी करणार होता पण काही कारणास्तव ते होवू शकले नाही. 

Ship of theisis या  चित्रपटातल्या कामाबद्दल सोहम यांची चर्चा ऐकून राही यांनी या नव्या अभिनेत्यास संपर्क केला व सोहम यांना तूच हा सिनेमा प्रोड्यूस कर असे ही सुचवले जे त्याने  मान्य केले.  विनायक या कोकणस्थ ब्राह्मणाचा रोल सोहम सारखा राजस्थानी अभिनेता करत होता त्यामुळे भाषेतील मराठी लहजा पकडण्यासाठी सोहम यांना बरीच मेहनत करावी लागली. विनायक च्या मुलाचं काम समद या रूरकी, उत्तराखंड येथील मुलाने केले आहे. आयुष्यात प्रथम कॅमेरा फेस करत आहे असे समद चा अभिनय पाहून जरा ही वाटतं नाही. मोहम्मदी समद पडद्यावर हुबेहुब कोकणस्थ ब्राह्मण मुलगा वाटतो.

प्रभावी पार्श्वसंगीत लक्ष्मीकांत प्यारेलाल यांचा reference 

थ्रीलर प्रकारातल्या सिनेमात पार्श्वसंगीत खूप महत्त्वाचे असतें यामुळे दिग्दर्शक राही यांनी निर्माता सोहमकडे मोठ्या पार्श्वसंगीतकाराची मागणी केली. पहिलं नाव डोळ्यापुढे होतं ते A R रेहमान यांचं पण आपल्या सारख्या नवीन टीम बरोबर रेहमान काम करणार नाहीत असे सोहम यांना वाटले. मग पाश्चात्य संगीतकार जॅस्पर किड यांना संपर्क करण्यात आला . जॅस्पर यांंनी ही सुरूवातीला दुर्लक्ष केले . सोहम अखेर त्यांना कान्स फेस्टिव्हलमध्ये व्यक्तीशहा जावून भेटले व जॅस्पर तुंबाड साठी on board आले. 

जॅस्पर यांच्या दृष्टीने एका वेगळ्याच संस्कृतीत घडणार्या तुंबाड चित्रपटासाठी reference point देणे गरजेचे होते. एका प्रसंगात विनायक पूर्ण तयारीनिशी व निश्चयी आविर्भावात वाड्यावर चालून जातोय असे दिसते या प्रसंगात विनायक च्या POV ने संगीत असणे गरजेचे होते. सह दिग्दर्शक आदेश प्रसाद यांनी reference point म्हणून चक्क सुभाष घई यांच्या राम लखन सिनेमातील ' धिना धिन धा" चा music piece ऐकवला जो लक्ष्मीकांत प्यारेलाल यांनी संगीतबद्ध केला होता.

तुंबाड (2018) – Crew:

मुख्य पात्र विनायक ची भूमिका निभावणारे सोहम शहा यांनीच तुंबाडची निर्मिती आपल्या Little town production या निर्मिती संस्थे द्वारा केली आहे. 

Eros आणि Anand L Rai यांनी चित्रपटाला प्रस्तुत केले आहे व सह निर्माते आहेत Colour yellow production .

- दिग्दर्शक: राही अनिल बर्वे

- सह-दिग्दर्शक: आनंद गांधी, आदेश प्रसाद

- लेखक: राही अनिल बर्वे, आदेश प्रसाद, मितेश शाह, आनंद गांधी

- निर्माते: सोहम शाह, आनंद एल. राय, मकरंद देशपांडे, आदेश प्रसाद

- सिनेमॅटोग्राफी (छायाचित्रण): पंकज कुमार

- संपादन (एडिटिंग): सृजित सरकार

- संगीत: जॅस्पर किड, अजय-अतुल

- कलादिग्दर्शक (प्रॉडक्शन डिझाइनर): नितिन झांबरदार, रजत पोडदर

- वीएफएक्स सुपरवायझर: पीटर डेल

- कास्टिंग डायरेक्टर: नंदिनी श्रीकांत

राही यांच्या conviction ला सलाम 

दिग्दर्शक राही अनील बर्वे व निर्माते सोहम एका वेगळ्या वाटेने निघाले आहेत.  राही म्हणतात हा प्रवास प्रवाहा विरुद्ध नसला तरी across the flow आहे व मला जिथे पोहोचायचय तिथे मी एक दिवस नक्की पोहोचणार. 

असे म्हणतात की सिनेमा Conviction ने बनतो व‌ राही यांचे conviction दांडगे म्हणावे असे आहे. निर्मिती चा 25  वर्षांचा प्रवास पहाता तुंबाडचे यश राही यांच्या conviction मुळेच आहे असे निर्विवाद म्हणता येते.