Samrudhi Express way: समृद्धी महामार्ग पूर्णत्वाकडे

महत्वाकांक्षी समृद्धी महामार्ग 
लवकरच वाहतुकीसाठी खुला

Samruddhi Highway:Nagpur to Mumbai Super communication way nearing Completion 

मुंबई ते नागपूर प्रवास 7 तासांनी कमी करणारा : 8 लेन व 701 KM लांबीचा समृद्धी महामार्ग 

समृद्धि महामार्गाचे पहिल्या टप्प्याचे उद्घाटन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ११ डिसेंबर २०२२ रोजी केले होते. 

पहिला टप्पा (५०२ किमी) नागपूर – शिर्डीला जोडतो.

दुसऱ्या टप्प्याचे (८० किमी) उद्घाटन २६ मे २०२३ रोजी झाले जे शिर्डी आणि भारवीर यांना जोडते. 

अंतिम टप्पा अर्थात भारवीर ते मुंबई येत्या ऑक्टोबर २०२४ मध्ये खुला होण्याची अपेक्षा आहे.

55,000 कोटींचा समृद्धी महामार्ग महाराष्ट्राच्या ग्रामीण जीवनात समृद्धी आणनार

समृद्धी महामार्ग, ज्याला 'नागपूर-मुंबई सुपर कम्युनिकेशन एक्सप्रेसवे' म्हणूनही ओळखले जाते, महाराष्ट्राच्या वाहतुकीच्या आणि आर्थिक विकासाच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण प्रकल्प आहे. हा महामार्ग राज्याच्या दोन महत्त्वाच्या महानगरांना जोडत आहे - नागपूर आणि मुंबई.

 जवळजवळ 701 किलोमीटर लांबीचा हा महामार्ग केवळ वाहतुकीचा मार्ग नसून महाराष्ट्राच्या ग्रामीण भागांचा विकास, व्यापाराला चालना, आणि शेतकरी व उद्योजकांसाठी एक नवीन जीवनरेखा ठरणार आहे.

समृद्धी एक्स्प्रेस वे (नागपूर-मुंबई सुपर कम्युनिकेशन एक्सप्रेसवे) बांधण्यासाठी सुमारे 55,000 कोटी रुपये खर्च आला आहे. या प्रकल्पासाठी निधी विविध स्त्रोतांमधून उभा करण्यात आला, ज्यामध्ये महाराष्ट्र राज्य सरकार आणि कर्ज देणाऱ्या बँकांचा सहभाग होता.

केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांची महत्वपूर्ण भूमिका

केंद्रीय रस्ते व औद्योगिक विकास मंत्री श्री नितीन गडकरी यांची समृद्धी महामार्ग प्रकल्पाच्या पूर्णत्वा मधे महत्वपूर्ण भूमिका राहिली आहे.  रस्ते निर्माण कार्यातील त्यांचे व्यवस्थापन व execution कौशल्य लक्षात घेवून त्यांना Road Man of India अशी सार्थ उपाधी भारतीय मीडिया ने आधीच दिली आहे. मुंबई पुणे एक्स्प्रेस वे व इतर अनेक महामार्ग नितीन गडकरी यांच्या कार्यकाळात  कार्यान्वित होवून पूर्णत्वास गेले. नागपूर हे नितीन गडकरी यांचे Home Ground असल्या कारणाने मुंबई नागपूर जोडणारा समृद्धी महामार्ग त्यांच्या दृष्टीने विशेष महत्वाचा आहे. नितीन गडकरी यांच्या प्रयत्नांमुळेच समृद्धी महामार्गास  "हिंदुहृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे महाराष्ट्र समृद्धी महामार्ग"  असे नाव देण्यात आले आहे.

बांधकामाची जबाबदारी:

समृद्धी महामार्गाचे बांधकाम  महाराष्ट्र राज्य रस्ते विकास महामंडळ (MSRDC) यांच्या नेतृत्वाखाली करण्यात आले. MSRDC ने या प्रकल्पाच्या बांधकामासाठी विविध राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय बांधकाम कंपन्यांसोबत करार केले. प्रकल्पाच्या विविध भागांसाठी अनेक कंपन्या निवडल्या गेल्या होत्या, त्यामध्ये प्रमुख कंपन्या आहेत:

- L&T Infrastructure  

- Afcons Infrastructure  

- Reliance Infrastructure  

- Megha Engineering & Infrastructures Ltd. (MEIL)

या कंपन्यांनी महामार्गाच्या विविध विभागांचे बांधकाम केले, ज्यामध्ये रस्त्यांचे बांधकाम, पूल, उड्डाणपूल, बोगदे आणि इतर संरचनांचा समावेश आहे.

MEIL ने नुकतेच आपल्या YouTube channel वर समृद्धी महामार्ग प्रकल्पाच्या कामाचा आढावा घेणारा video Share केला आहे.

प्रकल्पाची पार्श्वभूमी

2015 मध्ये या महामार्गाची योजना महाराष्ट्र सरकारने आखली. हा विस्तीर्ण महामार्ग 10 जिल्ह्यांतून जातो - नागपूर, वर्धा, अमरावती, अकोला, बुलढाणा, जालना, औरंगाबाद, नगर, नाशिक आणि ठाणे हे ते दहा जिल्हे.

हा महामार्ग केवळ एक वेगवान मार्गाचा विकास नसून, विविध सामाजिक आणि आर्थिक घटकांना एकत्र आणून, ग्रामीण आणि शहरी भागांतील अंतर कमी करणे हा सदर महामार्ग बांधण्यामागे प्रमुख  हेतू आहे. 

  समृद्धी महामार्गा मुळे नागपूर हे भारताचे मध्यवर्ती शहर मुंबई सारख्या आर्थिक राजधानी शी जोडले गेल्याने आर्थिक व व्यापारी उलाढालींना वेग मिळणार आहे हे निश्चित.

निर्माण कार्याची वैशिष्ट्ये

नविनतम तंत्रज्ञान 

समृद्धी महामार्गाच्या बांधकामात नवीनतम तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आहे. यामुळे महामार्गाची स्थिरता, सुरक्षा आणि टिकाऊपणा यावर विशेष भर देण्यात आला आहे. या महामार्गावरील पूल, मोठे उड्डाणपूल, आणि विशेषतः बोगद्यांच्या बांधकामासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून, पर्यावरणाची कमीतकमी हानी होईल याची काळजी घेतली गेली आहे.

8 लेनची प्रशस्त मार्गिका

या महामार्गावर 8 लेनचा रस्ता असणार आहे, ज्यामुळे वाहतुकीचे नियोजन सुकर होईल आणि अपघातांची शक्यता कमी होईल. याशिवाय, पर्यावरण संवर्धनासाठी महामार्गाच्या आजूबाजूला झाडे लावण्याची योजना आखली आहे, ज्यामुळे परिसरातील हरित पट्टा टिकवण्यास मदत होईल.

आर्थिक आणि सामाजिक परिणाम

समृद्धी महामार्गामुळे ग्रामीण भागात नवीन औद्योगिक क्षेत्रांचा विकास होईल. यामध्ये लघुउद्योग, कृषी व्यवसाय, आणि पर्यटन विकास यांना चालना मिळेल. विशेषतः, शेतकऱ्यांसाठी आपली उत्पादने नागपूर, मुंबई सारख्या मोठ्या बाजारपेठांमध्ये जलदगतीने पोहोचवणे सोपे होईल. यातून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढण्याची शक्यता आहे.

पर्यावरणीय संवर्धन

महामार्गाच्या बांधकामात पर्यावरणाचे नुकसान टाळण्यासाठी विविध उपाययोजना करण्यात आल्या आहेत. महामार्गाच्या मार्गात येणाऱ्या झाडांचे योग्य पुनररोपण करण्यात आले आहे, तसेच जंगलातील रुळलेल्या प्राणी-मार्गांवर पुलांची उभारणी करून वन्यजीवांना बाधा पोहोचू नये याची काळजी घेतली आहे.

Timeline 

समृद्धी एक्स्प्रेस वे च्या संपूर्ण बांधकामाचे वेळापत्रक पुढीलप्रमाणे राहिले आहे:

 1. प्रस्तावना आणि प्रारंभिक योजना (2015-2017):

- 2015: समृद्धी महामार्गाची घोषणा महाराष्ट्र सरकारने केली. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखाली हा प्रकल्प प्रस्थापित झाला.

- 2017: महाराष्ट्र राज्य रस्ते विकास महामंडळाने (MSRDC) या महामार्गाच्या कामाची अधिकृत योजना साकारली. जमिनीच्या अधिग्रहण प्रक्रियेस सुरुवात झाली.

 2. जमीन अधिग्रहण आणि बांधकामाची सुरुवात (2018-2020):

- 2018: या प्रकल्पासाठी जमिनीचे अधिग्रहण मोठ्या प्रमाणावर सुरू झाले. शेतकऱ्यांसह चर्चा करून योग्य भरपाई देण्यात आली.

- 2019: पहिल्या टप्प्यात बांधकाम कार्याचे निविदा प्रक्रिया पूर्ण झाली आणि कामाला अधिकृत सुरुवात झाली.

- 2020: अनेक जिल्ह्यांमध्ये कामाची गती वाढवली गेली, विशेषतः नागपूर आणि बुलढाणा येथे.

3. पहिल्या टप्प्यातील पूर्णता (2021-2022):

- 2021: महामार्गाच्या प्रमुख भागांवर काम पूर्ण झाले आणि काही भाग वाहतुकीसाठी खुला करण्यात आला.

- मे 2022: नागपूर ते शिर्डी या पहिल्या टप्प्याचे उद्घाटन झाले. हा 520 किमी लांबीचा मार्ग होता.

4. दुसऱ्या टप्प्यातील काम आणि पूर्णता (2023-2024):

- 2023: उर्वरित मार्गाचे बांधकाम पूर्ण करण्यावर लक्ष केंद्रीत करण्यात आले. नागपूरपासून मुंबईकडे काम मोठ्या प्रमाणावर प्रगत होते.

- 2024: महामार्गाचे संपूर्ण काम पूर्ण होणे अपेक्षित आहे, ज्यामुळे नागपूर आणि मुंबई यांच्यातील अंतर जवळपास 8 तासांपर्यंत कमी होईल.

 5. भावी योजना (2024 नंतर):

- महामार्गाच्या आजूबाजूला औद्योगिक केंद्रे, नागपूर मधे लॉजिस्टिक हब आणि इतर व्यावसायिक संधींचा विकास केला जाणार आहे. 

- याशिवाय, महामार्गाच्या सानिध्यातील पर्यावरणीय संवर्धन, हरित पट्टे निर्माण करणे आणि ट्रॅफिक व्यवस्थापनाचे अधिक चांगले उपाय लागू करण्याचीही योजना आहे.

महाराष्ट्राच्या प्रगतीला नवी दिशा व वेग

समृद्धी महामार्गाच्या निर्मितीचे काम  पूर्णत्वाच्या दिशेने आहे, आणि यामुळे महाराष्ट्रातील वाहतूक आणि आर्थिक परिस्थितीत लक्षणीय बदल होईल यात शंका नाही.

समृद्धी महामार्ग हे एकाअर्थी महाराष्ट्राच्या प्रगतीचे दार ठरणार आहे. यामुळे केवळ वाहतुकीचा वेग वाढणार नाही तर आर्थिक, सामाजिक आणि औद्योगिक विकासाच्या दृष्टीनेही हा महामार्ग राज्याला नवी दिशा ,वेग व ओळख देणार आहे.