Why religion becomes key factor in Election times?

Hello Religion!  It's election time.. 

Kancha : Villain of Agneepath and his Political strategy

आयुष्यभर  प्रतीशोधाच्या आगीत होरपळलेला विजय दिनानाथ चौहान (चव्हाण ) अखेर मांडव्या वर निर्णायक चाल करण्याचा निश्चय करतो .. मांडव्यात कान्चाला ही बातमी लागते .. स्वतःला साक्षात परमेश्वर समजणारा कांचा विक्षिप्त ओंगळवाणे हसत  बेफिकीरपणे  उद्गारतो 

"अब मैं लिखुंगा गीता का उन्नीसवा अध्याय !!"
सिनेमा रिलीज होण्या आधी टेलीविजन प्रोमो मधे कांचा हे वाक्य म्हणताना अनेकांनी पाहिले असेल .  कांचा च्या तोंडी मी  दिलेल्या या वाक्या वर काही आक्षेप आल्या कारणामुळे  ऐन वेळी हे वाक्य 'री-डब' करून 'गीता' शब्द वगळून .." अब मैं लिखुंगा इस कहानी का उन्नीस वा अद्ध्याय !!" असं करण्यात आलं.

misinterpretation of Holi bhagwad Geeta

कांचाने  गीतेच्या मूळ अठरा अध्यायांना  आपल्या एकोणीसाव्या वाढीव अद्ध्यायाची जोड देण्याची उर्मट भाषा अग्नीपथ मधे केली होती .
त्याने खर तर ..'मी मूळ गीतेतला एखादा  अध्याय पुन्हा लिहितो' असं  म्हटलं असत तर आक्षेप घेणे काही अंशी रास्त होतं .  गीतेतील एकाच श्लोकाचे दोन वेगवेगळे  धर्म गूरू अथवा विश्लेषक आपापल्या परीने तसे वेगवेगळे अर्थ सांगतच असतात. ती सुद्धा एक प्रकारची गीतेला दिलेली अर्थांची जोडच नाही का?.. इथे कांच्या च्या बोलण्याचे अथवा त्याच्या विचार धारेचे समर्थन मला करायचे नाही . पण लोकांना रावण सांगितल्या शिवाय त्यांना राम कसा उमगायचा.  

तसे पाहता रावणाने आपल्या राजनीतीमधे धर्माचा वापर केलेला दिसत नाही. धर्म हा वैयक्तिक व खाजगी मुद्दा आहे हे रावणास मान्य असावे किंवा रावण सार्वभौम राजा होता सार्वभौमत्व त्याच्या प्रजेकडे नव्हते हे ही कारण असावे. रावण जर ballot box च्या निर्णयावर अवलंबून असता तर त्याने कदाचित धर्माचे राजकारण केलेही असते. एरवी धर्मावर  राजकारणाचा तसा प्रभाव नसतो पण हल्ली  राजकारणावर धर्माचा प्रभाव हेतूपूर्वक निर्माण केला जातो. ही एक राजकीय खेळी असते व भारतीय राजकारणात ती पूर्वापार खेळली जात आहे. राजकीय पुढाऱ्यांच्या या कुटील हेतूचं एक प्रतिकात्मक रूप करण मल्होत्रा ला अग्निपथ च्या कांचा या खलनायकातून उभं करायचं होतं. जो धर्माशी खेळतो तो ultimate villain असं त्याचं मला character  brief होतं. गीतेतलं अध्यात्म कोळून प्यालेला कांचा पुढे गीतेला आपल्या सोयीनुसार misinterpret करू लागतो व कांचा पुढे जावून स्वतःलाच भगवान समजू लागतो व गीतेचा रक्तरंजित असा 19 वा अध्याय आता मीच लिहीणार अशी दरपोक्ती करतो.     

Mandwa : state of absolute  political power

मांडवा ही एकप्रकारे कांचाची असीम राजकीय सत्ता असते.  तिथे 'विजय' फक्त त्याच्या दहशतीचा असतो. कांचा उच्चारेल ते ब्रम्हवाक्य  व कांचा दाखवेल ती पूर्वदिशा अशी परिस्थिती कांचाने मांडव्यात निर्माण केलेली असते. हे कांचाचं जग असतं व या जगाचा तो नियंता असल्याचा भ्रम कांचाला झालेला असतो. कांचाची ही मानसिकता राजकीय पुढार्यांमधेही पहायला मिळते हे विशेष.   

Russian court refuses ban on Bhagwad Gita in 2011

अग्निपथ रिलीज होण्याच्या काही दिवस आधी 2011 मधे रशियाच्या सैबेरियन सिटी प्रांतात   एका गटाने हिंसात्मकतेच्या आरोपा वरून गीतेवर बंदी च्या मागणीचे प्रकरण गाजले. पुढे न्यायाधीशांनी  हा दावा रद्दबाातल ही केला .हा त्या गटाने काढलेला गीतेचा चुकीचा अर्थ होता . अगदी तसाच जसा कांचाने गीतेचा चुकीचा अर्थ लावला होता.

  खरं तर गीतेतली मीमांसा वगळली तर ते एक छोटेसे 'पॉकेट बुक'च आहे ( नवनीत ने तसे ते प्रकाशित ही केले आहे )

आपण बाजारात जी जाड-जूड गीता बघतो ती त्यातील वेगवेगळ्या धर्म गुरु व विचारवंतांच्या श्लोकांवरील  विवेचनामुळे अथवा जोडणी मुळे विस्तारीत झालेली गीता ..
गीतेतल्या श्लोकांचे अर्थ प्रत्येक जण आप आपल्या परीने लावत असतो. असे अर्थ लावताना कधी कधी गैर अर्थ ही लागू शकतो किंवा हेतुपुरस्सर स्वार्थासाठी अथवा हिंसात्मकता न्याय्य दाखवण्यासाठी ही गीतेचा आधार कुणी घेऊ शकतो ...अग्निपथ मधील कांचा ने ही तेच केले . गीतेतील नेमक्या कुठल्या श्लोकावर कांचा आपले विचार आवरण चढवतो हे ही संहितेत मी नमूद केले होते. १८ व्या अध्यायातील तो ४८ वर श्लोक आहे. 

"सहज कर्म कौन्तेय... सदोषमपि ..नं त्यज्येत"

( अध्याय १८ /४८)

इथे सहज कर्माला मी instinctive act म्हणेन.  म्हणजे वाघाने हरणाला मारून खाल्ले तर त्याला पाप कसे म्हणायचे?   ते तर वाघाचे सहजकर्म आहे. कांचा चे पात्र  नेमके याच श्लोकाचा आधार घेत आपल्या पापकृत्यांना justify  करतो. 

गीतेतील याच श्लोकाचा आधार घेत कांचाचे  पात्र उभे रहाते.. कांचाने आपल्या कूकर्मांना 'सहज कर्म ' मानले आणि आपल्या आयुष्याच्या पाप अध्यायाला धर्माचे अधिष्ठान देण्याचा विक्षिप्त अट्टहास केला आणि हीच बाब कांचाच्या अंतास कारणीभूत ठरली. 

निवडणुका आल्या की भारतात ही धर्माचं नाव घेवून जातीवाद पेरला जावू लागतो.  आपल्या राजकीय पुढार्यांनी कांचाच्या या पतना तून काही बोध घेतल्यास किती बरे  होईल . विपरीत सहजकर्मांवर जो नैतीक जबाबदारीचे लगाम लावतो तोच खरा माणूस.  जनसेवा हे राजकारण्यांचे सहजकर्म नसले तरी त्यांनी त्यांची नैतीक जबाबदारी वीसरू नये. 

-अविनाश घोडके
सह संवाद लेखक - अग्निपथ